7 tips om te voorkomen dat je vragen standaard zijn

In het artikel ‘Wat vraag je nu eigenlijk? - Over vragen stellen bij teksten’ worden zeven tips gegeven. De eerste tip was dat goede vragen nieuwsgierigheid opwekken. Dit is logisch, maar vergeet ik toch vaak. Als ik bijvoorbeeld voor stage met teksten moet werken, lees ik eerst de tekst samen met de leerlingen en gaan we meteen over naar de vragen die over de inhoud van de tekst gaan. Ik heb er nog nooit aan gedacht om een vraag te stellen die de nieuwsgierigheid van de leerlingen opwekt. Dit is een tip voor mij waar ik toch aan wil proberen te denken. Ik kan me voorstellen dat wanneer een leerkracht zo een sterke vraag stelt de leerlingen toch wel even denken: Oh, geen idee eigenlijk, maar ik wil het wel weten dus ik wil die tekst en het antwoord op die vraag vinden.

De tweede tip die in het artikel gegeven werd was: goede vragen kun je niet beantwoorden door een stukje uit de tekst te kopiëren. Je kan dit vermijden door aan de leerlingen te vragen om de essentie van een passage te formuleren. Ook kan je dit vermijden door vragen te stellen die opsommingen en verbindingen uitlokken. Deze vragen beginnen met de vraagwoorden: waarom, hoe en welk(e). Tot slot moet je vermijden dat je vragen stelt waarbij leerlingen opzoek moeten gaan naar één woord of zin uit de tekst. Dit is geen nieuwe tip voor mij. Ik kan mij nog goed herinneren dat mijn leerkrachten Nederlands dit wel goed deden. Er was altijd minstens één vraag waarover we harder moesten nadenken. Als ik dan kijk naar de andere taalvakken: Frans en Engels, dan was het daarbij altijd een flop. Bij leesopdrachten en -toetsen volstond het om stukken uit de tekst te kopiëren en als het dan juist was kreeg je gewoon alle punten. Dit vind ik jammer, want waarom verschilt het zo van een leesopdracht of leestoets bij het vak Nederlands. Aangezien mijn vakkencombinatie Nederlands en Engels is zou ik dit later graag bij beide vakken hetzelfde houden.

Tip nummer drie is: goede vragen laten leerlingen informatie uit verschillende teksten samenbrengen. Ik kan me voorstellen dat dit een goede opdracht is voor tijdens de lessen, maar dat dit haast onmogelijk is voor leestest. Vaak heb je je leerlingen maar één lesuur en geen twee na elkaar. Dat betekent dat ze ongeveer 40 minuten hebben om de test effectief te maken. In deze beperkte tijd moeten ze een tekst lezen en daarbij een aantal vragen beantwoorden. Ik denk dat deze tijd zéér krap wordt als je ze twee teksten laat lezen. Vaak zie je bij leestesten dat het toch om langere teksten gaat van 2 à 3 bladzijden lang. Ik denk niet dat de leerlingen het zouden halen om zo twee teksten te lezen en daarbij nog vragen te beantwoorden.

Ik zou dus zulke opdrachten houden voor tijdens de les en een toets doen met 1 tekst. Op deze manier hebben de leerlingen het toch geoefend ook al komt het dan niet op een test. Als je dit toch wilt evalueren kan je dit nog altijd als taak opgeven.

‘Goede vragen komen voor de bron’ was de vierde tip van het artikel. Dit vind ik een heel voor de hand liggende tip. Ik denk zelfs dat dit al heel vaak tot altijd wordt toegepast tijdens de lessen. Toch denk ik dat wanneer leerlingen een taak krijgen waarbij ze een tekst moeten lezen en vragen bij moeten beantwoorden, ze toch nog vaak de tekst beginnen lezen zonder dat ze de vragen kennen. Het is dus de taak van de leerkracht om die tip aan de leerlingen mee te geven.

Tip vijf: goede vragen lokken interactie uit. Ik vind het belangrijk als toekomstig leerkracht dat wanneer een vraag een debat uitlokt tussen leerlingen, dit ook zijn gang te laten gaan. Uiteraard houd je als leerkracht wel de situatie in de gaten en zorg je ervoor dat dit niet escaleert. Ook al gaat de les over teksten, het blijft een les Nederlands waar ook plaats moet zijn voor communicatie.

De voorlaatste tip, tip nummer 6: goede vragen zijn duidelijk en helder geformuleerd. Voor mij is ook dit geen nieuwe tip, maar wel een heel belangrijke. Als je je vragen te moeilijk maakt, zal je foute antwoorden van de leerlingen krijgen terwijl ze dit misschien perfect hadden kunnen beantwoorden als het duidelijk en helder geformuleerd was. Ik weet ook dat er leerlingen zijn die niet durven vragen wat er bedoeld wordt met een gestelde vraag, ik was namelijk zelf zo. Ofwel vulde ik dan maar iets in waarvan ik dacht dat dat het antwoord zou moeten zijn. Ofwel had ik het geluk dat een medeleerling dit wel durfde vragen en zo mijn verduidelijking kreeg. Als je als leerkracht toch twijfelt of een vraag duidelijk en helder genoeg is voor de leerlingen, zou ik deze zeker samen met de leerlingen overlopen en verduidelijken.

De allerlaatste tip van dit artikel is: goede vragen zijn tekstonafhankelijke vragen. Vragen als ‘Is deze bron betrouwbaar?’, ‘Kun je een toepassing van dit principe terugvinden in het dagelijkse leven?’ en ‘Wat is de waarde of het belang van dit principe of deze uitvinding?’ heb ik als leerling in het middelbaar bijna nooit gekregen. Enkel de vraag ‘Is deze bron betrouwbaar?’ heb ik wel een aantal keer gekregen. Het feit dat ik zulke vragen bijna nooit gekregen heb, maakt dat deze tip nieuw is voor mij. Ik vind het wel een goede, want het laat leerlingen verder nadenken. Het gaat even buiten de tekst en in het dagelijkse leven, de realiteit. Als deze vragen niet gesteld worden, blijven ze binnen de tekst en denken ze er niet verder over na en dat kan net interessant zijn. Bijvoorbeeld als het een tekst is die gaat over de wereldoorlogen dan zou een interessante denkpiste nu kunnen zijn dat het in de media gaat over Rusland en Oekraïne die niet met elkaar overeenkomen en dat er toch wel mensen bang zijn voor een derde wereldoorlog. Dit is dus zeker een tip die ik als toekomstig leerkracht wil meenemen.

Bron: Fons - https://frisonderwijsnederlands.files.wordpress.com/2021/05/fons_6_4_bombeke.pdf